در رژیم غذایی کتوژنیک میزان کربوهیدرات به‌شدت محدود شده که باعث واکنش متقابل بدن و آغاز فرآیند چربی سوزی و کاهش وزن سریع می شود.
در رژیم غذایی کتوژنیک میزان کربوهیدرات به‌شدت محدود شده که باعث واکنش متقابل بدن و آغاز فرآیند چربی سوزی و کاهش وزن سریع می شود.
رژیم کتوژنیک در واقع یک عبارت تخصصی‌تر برای رژیم کم کربوهیدرات است. هدف کلی در رژیم کتوژنیک آن است که فرد رژیم گیرنده با به حداقل رساندن کالری دریافتی از طریق کربوهیدرات، عمده انرژی خود را از طریق چربی و سپس پروتئین دریافت کند. بنابراین در این رژیم غذایی موادی با نشاسته یا قند و شکر زیاد مانند شکر، نوشابه، نان و غذاهای دیگری که شامل آرد سفید هستند، شیرینی‌ها، کیک‌ها و … از فهرست غذاها حذف می‌شوند.
در این رژیم غذایی میزان کربوهیدرات به‌شدت محدود می‌شود و قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای مصرف این دسته از مواد غذایی تعیین می‌شود. فرد رژیم گیرنده تنها می‌تواند 50 گرم کربوهیدرات در روز مصرف کند. این وضعیت مشخصاً بدن را به شرایط نیمه بحرانی فرو می‌برد که در آن منبع اصلی تأمین انرژی که همان کربوهیدرات‌ها هستند، در دسترس نیست. البته آغاز این فرآیند 3-4 روز طول می‌کشد. پس از طی این زمان بدن استراتژی خود را تغییر داده و شکستن پروتئین و چربی برای تأمین انرژی را آغاز می‌کند. این فرآیند می‌تواند به‌سرعت به کاهش وزن بیانجامد. از آن جا که شکستن چربی باعث تولید کتون می‌شود، بدن در این فاز مملوء از کتون شده که اصطلاحاً به آن کتون زدگی گفته می‌شود. اصطلاح رژیم کتوژنیک نیز از واقعیت گرفته شده است.
نکته بسیار مهم در مورد رژیم کتوژنیک آن است که این رژیم فقط در بازه‌های زمانی کوتاه باید مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین اینکه هدف از این گرفتن این رژیم عمدتاً کاهش وزن است و نه بهبود سلامت و وضعیت بدن!
چه کسانی از رژیم کتوژنیک استفاده می‌کنند؟
همان طور که گفتیم بیشتر افرادی به سراغ این رژیم می‌روند که قصد کاهش وزن در یک بازه زمانی کوتاه را دارند. هر چند که این رژیم می‌تواند برای بیماری‌هایی مثل صرع هم تا حدی مؤثر باشد. از بیماری‌های دیگر که می‌توانند با این رژیم بهبود پیدا کنند می‌توان به بیماری‌های قلبی، برخی بیماری‌های مغزی و حتی آکنه و جوش اشاره کرد. البته باید تأکید کرد که این رژیم هنوز از نظر علمی به‌طور کامل تحت بررسی قرار نگرفته است و لازم است تحقیقات بیشتری در مورد اثرات آن در شرایط مختلف انجام شود. بنابراین پیش از آن که پیروی از این رژیم را آغاز کنید، حتماً با یک پزشک در این مورد مشورت کنید. مشورت با پزشک به‌خصوص در مورد بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 فوق‌العاده مهم است. در ادامه اثرات مثبت و منفی این رژیم را بررسی خواهیم کرد.
کاهش وزن
هدف اصلی رژیم کتوژنیک کاهش وزن در بازه زمانی 3 تا 6 ماه است. به نظر می‌رسد این رژیم توانایی کاهش بیشتر وزن نسبت به رژیم‌های دیگر دارد. این کاهش وزن بیشتر ممکن است به علت مصرف بیشتر انرژی برای شکستن چربی و تبدیل آن به انرژی به نسبت تبدیل کربوهیدرات به انرژی قابل استفاده باشد. همچنین ممکن است مصرف غذاهای پروتئینی و چرب باعث احساس سیری سریع‌تر در فرد شده و کاهش دریافت کالری را به همراه داشته باشد، که البته این نظریه هنوز اثبات نشده است.
یکی از اثرات گرفتن رژیم کتوژنیک کاهش ترشح انسولین است. انسولین هورمونی است که به بدن اجازه مصرف یا ذخیره قند را به‌عنوان مهم‌ترین منبع سوختی می‌دهد. از آن جا که در رژیم کتوژنیک بدن به‌سرعت کربوهیدرات و چربی‌ها را می‌سوزاند، نیاز کمتری به ذخیره آن‌ها و در نتیجه ترشح انسولین پیدا می‌کند. این فعل و انفعالات باعث کاهش سطح انسولین شده و می‌تواند تا حدی بدن را در برابر برخی از انواع سرطان‌ها و رشد سلول‌های سرطانی ایمن کند. هر چند در این مورد هم باید تحقیقات بیشتر انجام شود.
بیماری‌های قلبی
به نظر می‌رسد دریافت چربی بیشتر به‌طور بالعکس می‌تواند باعث افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد گردد. این مسئله می‌تواند به دلیل کاهش سطح انسولین در بدن باشد که باعث پیش گیری از تولید کلسترول بیشتر در بدن می‌شود. بنابراین رژیم کتوژنیک از نظر تئوری می‌تواند احتمال ابتلا به فشار خون بالا، تصلب شراین، نارسایی قلبی یا دیگر بیماری‌های مربوط به قلب را کاهش دهد. البته فعلاً مشخص نیست که این اثرات تا چه مدت در بدن باقی می‌مانند.
آکنه
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کربوهیدرات با ایجاد آکنه مرتبط هستند. از آن جا که در رژیم کتوژنیک بدن کربوهیدرات بسیار کمی دریافت می‌کند، آکنه‌ها می‌توانند بهبود بیابند. کاهش انسولین هم در این مورد می‌تواند نقش داشته باشد و از بیرون ریزی جوش‌ها جلوگیری کند. این مورد هم نیاز به تحقیقات بیشتر دارد تا مشخص گردد کاهش انسولین و دریافت کربوهیدرات تا چه حد می‌تواند بر کاهش آکنه مؤثر باشد .
دیابت
رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات باعث کاهش سطح قند خون و نوسانات آن می‌شوند. از طرفی، زمانی که بدن فرآیند چربی سوزی را آغاز می‌کند. ماده‌ای به نام کتون تولید می‌کند. افزایش کتون در بدن کسانی که دیابت، به‌خصوص دیابت نوع 1 دارند می‌تواند باعث بدتر شدن حال آن‌ها شود. بنابراین برای افراد مبتلا به دیابت ضرورت دارد که پیش از استفاده از این رژیم با پزشک متخصص مشورت کنند.
صرع و اختلال سیستم عصبی
رژیم‌های کتوژنیک می‌توانند به کنترل حملات عصبی ناشی از صرع کمک کنند. در این مورد هم حتماً پیش از شروع رژیم با یک پزشک مشورت کنید.
رژیم غذایی کتوژنیک همچنین می‌تواند سیستم عصبی که در تمام بدن ما گسترش پیدا کرده است را تحت تأثیر قرار دهد. به غیر از صرع، این رژیم بر بیماری آلزایمر، پارکینسون و اختلالات خواب اثرگذار است. هنوز نحوه و علت اثر گذاری به‌درستی مشخص نیست ولی ممکن است علت آن کتون های آزاد شده در فرآیند چربی سوزی باشد که به محافظت از سلول‌های آسیب دیده مغز کمک می‌کنند.
سندرم تخم دان پلی کیستیک
این سندرم که خاص زنان است زمانی به وجود می‌آید که تخمدان‌ها بزرگ شده و کیست‌های متعدد تولید کنند. این در حالی است که تخمدان‌ها در حالت معمولی کیسه‌هایی کوچک، پر از مایع هستند. سندرم تخم دان پلی کیستیک معمولاً همراه با اختلالات هورمونی در بدن و عوارض جانبی آن است. سطح بالای انسولین می‌تواند یکی از دلایل ایجاد این سندرم باشد. از آن جا که رژیم کتوژنیک هم با کاهش انسولین کمک کرده و هم مقدار نیاز به انسولین را کنترل می‌کند، می‌تواند احتمال ابتلا به این سندرم را بهبود آن را موجب شود. البته این رژیم به شرطی اثر گذار خواهد بود که همراه با تغییر سبک زندگی مثل ورزش کردن و کاهش وزن همراه باشد.
ورزش
رژیم کتوژنیک به افزایش استقامت ورزشکارانی مثل دونده‌ها و دوچرخه سواران هم می‌تواند کمک کند. رژیم کتوژنیک درصد عضله نسبت به چربی را افزایش داده و قابلیت بدن برای اکسیژن دریافتی بدن را تقویت می‌کند. اگرچه رژیم کتوژنیک به بهبود عملکرد ورزشکاران کمک می‌کند ولی ممکن است نسبت به رژیم‌های اختصاصی دیگری که ورزشکاران می‌گیرند کم اثرتر باشد!
عوارض جانبی رژیم کتوژنیک
شایع‌ترین اثرات جانبی رژیم کتوژنیک شامل یبوست، فشار خون پایین و سوء هاضمه است. گاهی ممکن است رژیم کم کربوهیدرات باعث ایجاد سنگ کلیه یا اسیدی شدن خون گردد. از اثرات جانبی احتمالی دیگر این رژیم ایجاد احساس خستگی، سردرد، بوی بد دهان و ضعف است که اصطلاحاً به آن «آنفولانزای کتو» می‌گویند.
در مورد رژیم کتوژنیک باید بسیار مراقب باشید. این رژیم به دلیل افزایش نرخ سوخت و ذخیره چربی باعث افزایش فشار بر کلیه‌ها می‌شود. تحمل تغییرات شدید هنگام شروع این رژیم یا اتمام آن ممکن است برای کلیه برخی افراد به‌شدت سخت باشد. این رژیم به‌خصوص برای کسانی که دچار چاقی هستند به دلیل احتمال وجود بیماری‌های دیگر مثل دیابت، بیماری‌های قلبی و فشار خون ممکن است عوارضی داشته باشد. بنابراین در صورتی که بیماری‌های زمینه‌ای دارید یا اضافه وزن زیاد دارید، حتماً پیش از شروع این رژیم با متخصص مشورت کنید.
