بحران کاهش جمعیت در کشور ایران که از دهههای ۷۰ و ۸۰ به صورت بی سر و صدا آغاز شد و در دهه ۹۰ با کاهش شدید رشد جمعیت و رسیدن آن به زیر یک درصد فریاد همه اندیشمندان و دلسورزان ایران بلند کرد.
در بررسیهای کارشناسی و مطالعات اجتماعی گستردهای که در کشور انجام شده است به دلیل آمار بالای سقط عمدی غیرقانونی، از نظر هزینه اثر بخش بهترین و موثرترین راهکار در دسترس برای افزایش جمعیت در کوتاه مدت، جلوگیری از سقط فرزندان سالم توسط والدین است.
سقط جنین عبارت است از «خاتمه دادن به بارداری از طریق برداشتن جنین از رحم یک زن».
تا اواسط قرن نوزدهم سقط جنین فقط تا زمانی که روح به جنین وارد نشده ـ یعنی تا زمانی که مادر احساس نمیکند که جنین حرکت میکند ـ قانونی بود. مخالفین سقط جنین، مخالفت خود را با سقط جنین، با خطرات بیشماری که برای زنان داشت، توجیه میکردند.
تا آغاز قرن بیستم، نهضت ضد سقط جنین موفق شد که سقط جنین را در تمام ایالتها غیرقانونی نماید، اما قوانین ضد سقط جنین مانع از آن نشد که زنان از اقدام به سقط جنین در بارداریهای ناخواسته دست بردارند.
یکی از مورخین به نام «لسلی ریگان» در این رابطه میگوید: در اوایل قرن بیستم، تعداد سقطها در میان زنان علیرغم غیرقانونی بودن، بسیار زیاد بوده است. تا دهه ۱۹۳۰ سقط جنین از عملی خصوصی و مربوط به ماماها یا پزشکان خاص، تبدیل به مسألهای عمومی و مربوط به بیمارستانها درآمد. به طوری که در این امر در بازنگری در سقط جنین و قوانین مربوط به آن مؤثر واقع شد.
در دهه ۱۹۴۰، بیمارستانها، کمیتههای درمانی برای سقط جنین تشکیل دادند تا میزانهای سقط جنین را قاعدهمند نمایند. بعدها این کمیتهها سعی کردند، سقطها را محدود نمایند. این امر باعث افزایش اثرات زیانبار سقط جنین برای زنانی شد که به خدمات بهداشتی دسترسی نداشتند.
در اواسط دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ بسیاری از متخصصین به ویژه پزشکان، روانشناسان و وکلا به شرایط ناگواری که از سقط جنین ناشی میشد، اشاره کردند. این افراد سعی کردند تا با اعتراضهای خویش قوانین مربوط به سقط جنین را تغییر دهند. هر گروه از این متخصصین، دلایل خاصی برای اصلاح این قوانین داشتند.
در سال ۱۹۶۵ چندین پزشک و وکیل، انجمن مطالعه سقط جنین را در شهر نیویورک پایهگذاری کردند. آنها بر این بارو بودند که قوانین موجود برای سقط جنین ناکارآمد هستند. سرانجام با اعمال این فشارها، به ویژه از سوی فمینیستها برای شناسایی حق زنان به جهت کنترل بر عملکردهای جنسی خویش، قانون تجویز سقط جنین در سال ۱۹۷۳ توسط دادگاه عالی ایالات متحده به تصویب رسید و تصویب این قانون بدان معنا بود که پزشکی مدرن، سقط جنین را به امری «نسبتاً بیخطر» تبدیل کرده است.
سقط جنین موضوعی است که رئیسجمهوری اواخر فروردینماه امسال در جلسه ستاد ملی جمعیت به آن اشاره کرد و با نگرانکننده خواندن آمارهای مربوط به آن بر ضرورت اهتمام وزارت بهداشت نسبت به این موضوع و هماهنگی بیشتر با دستگاه قضایی برای برخورد با متخلفان در این زمینه تأکید کرد.
۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار سقط جنین غیررسمی
معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده آمار غیررسمی سقط جنین را سالانه ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار عنوان کرد و گفت: یکی از برنامههای دولت این است که تا جایی که میتواند با کار فرهنگی از سقط جنین جلو گیری کند.
«انسیه خزعلی» با اشاره به ابلاغیه ستاد ملی جمعیت مبنی بر حمایت دولت از گروههای مخالف سقط جنین، گفت: یکی از برنامههای دولت این است که تا جایی که میتواند با کار فرهنگی از سقط جنین جلو کند.
معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده اضافه کرد: یکی از سکوهای ورود دولت به مساله جوانی جمعیت، موضوع سقط جنین است که بخشی از آن به دلیل مسائل اقتصادی و برخی به دلایل فرهنگی است، لذا هرچقدر که میتوانیم به لحاظ معنوی، مادی و اداری از گروههای فرهنگی حمایت و پشتیبانی میکنیم.
خزعلی با بیان اینکه امکانات اتصال این گروهها به مراکز بهداشتی را پیگیری میکنیم، تصریح کرد: البته تا قبل از این مصوبه، حمایتهایی که این گروهها لازم دارند، داشتیم و پیگیر آن هستیم.
وی افزود: آمار سقط جنین وحشتناک است، اما میتوان از بخشی از آن جلوگیری کرد و این مصوبه میتواند بسیار مفید باشد. پشتیبانی از این جمعیتها، به صورت مردمی و فرهنگی، بهترین کاری است که در دستور کار دولت است؛ باید هم آن را ترویج کرد و هم از مردم خواست که به این گروهها ملحق شوند.
سقط جنین دلخراشترین اتفاقات زندگی بشر
مسئول مرکز مردمی نفس استان مرکزی، سقط عمدی جنین که به عنوان کشتار بی سر و صدای فرزندان پیش از تولد توسط پدر و مادر صورت میگیرد را ، از دلخراشترین اتفاقات زندگی بشر امروز بیان کرد.
«مریم غفاری» ادامه داد: سقط جنین میراث ننگآور جاهلیت مدرن است. به دلیل نپرداختن به ابعاد گوناگون آن، قبح این کار به اندازه کافی در جامعه شناخته نشده است.
وی افزود: فاصله یک تشخیص بارداری و قتل جنین، زمان کوتاهی به اندازه خوردن یک قرص است که به وفور در فضای غیررسمی کشور یافت میشود در حالی که دستیابی به چنین قرصهایی در مراکز درمانی، نیارمند نامهنگاری و امضای اسناد مختلف است.
غفاری گفت: امروزه سقط جنایی جنین در جهان رو به افزایش است به طوری که بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، از هر ۱۰ بارداری، سه مورد آن به سقط عمدی منجر میشود.
مسئول مرکز مردمی نفس استان مرکزی اضافه کرد: بر اساس آمارهای غیررسمی از مراکز رسمی کشور از قبیل مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سال ۱۴۰۰، روزانه یکهزار سقط غیرقانونی و جنایی در کشور اتفاق میافتد و این آمار در سال جاری به روزی ۲ هزار سقط افزایش پیدا کرده است.
غفاری بیان کرد: بررسیهای تعدادی از متخصصین دغدغهمند به دنبال تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر افزایش جمعیت نشان داد که یکی از راهکارهای زودبازده در راستای افزایش جمعیت، جلوگیری از سقطهای جنایی است.
مسئول مرکز مردمی نفس استان مرکزی گفت: بر اساس آمارهای غیررسمی در سال ۱۴۰۰، روزانه یکهزار سقط جنین در کشور رخ داده است که ۲ درصد از آمارهای سقط جنین خود به خودی است، سه درصد دارای علت پزشکی و باقی سقط جنایی است.
غفاری یادآور شد: مرکز مردمی نفس در سال ۱۴۰۰ در جوار بارگاه امام رضا(ع) گشایش یافت و تاکنون از یکهزار و ۶۳۲ سقط جنین جلوگیری کرده است.
وی بیان کرد: ۱۳ درصد از این شمار، به علت مشکلات اقتصادی، ۴۱ درصد به دلیل نخواستن فرزند و ۴۲ درصد به علت نداشتن آمادگی برای فرزندآوری تصمیم به سقط جنین داشتند.
مسئول مرکز مردمی نفس استان مرکزی، حوزه شناسایی را پاشنه آشیل مرکز مردمی نفس بیان کرد و افزود: مراقبان سلامت، ماماها و متخصصان زنان در این حوزه وظیفه مهمی برعهده دارند.
غفاری با اشاره به ترسیم شبکه مسائل علت سقط گفت: مرکز مردمی نفس کار خود را با محوریت سه حوزه فرهنگسازی، شناسایی و حمایت برای عموم جامعه آغاز کرده است.
وی افزود: تلاش میکنیم در مرکز مردمی نفس در تمام این موارد ورود پیدا کنیم تا بتوانیم گرهی از مشکلات مردم باز کرده و در انتهای کار به نتیجه مطلوبی دست پیدا کنیم.
مسئول مرکز مردمی نفس استان مرکزی اظهار کرد: مهمترین بخش در مرکز مردمی نفس، شناسایی افرادی است که در آستانه انتخاب سقط جنین هستند. این خانوادهها باید شناسایی شده و از آنها فرصت بگیریم تا با مشاورههای مختلف، به انصراف از سقط برسیم. متخصصان زنان، ماماها، مراقبین سلامت و بهورزها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با مردم، میتوانند در این مسیر به ما کمک کنند.
سطح آگاهی خانواده در مقابله با پدیده زشت سقط جنین باید ارتقا یابد
به گفته استاندار مرکزی باید سطح آگاهی و کارکرد خانواده را در مقابله با پدیده زشت سقط جنین با هدف جوانی جمعیت افزایش پیدا کند.
«فرزاد مخلص الائمه» با اشاره به آمار سقط جنین در کشور و استان مرکزی خاطرنشان کرد: آمار سقط جنین وحشتناک است و باید برای جلوگیری از این قتل نفس عمدی، اقدامات فرهنگی به جد مورد توجه قرار گیرد.
استاندار مرکزی ادامه داد: کاهش دسترسی به انجام سقط جنین و برخورد دستگاه قضا با افرادی که در این حوزه مشارکت دارند از راهکارهای مقابله با این پدیده شوم است.
مخلصالائمه بیان کرد: پدیده زشت و نامطلوب سقط جنین، فضای پرابهامی است و این پدیده اجتماعی اجزای پنهانی دارد.
استاندار مرکزی افزود: سقط جنین پدیدهای چند وجهی و پیچیدهای است که بهترین متولی و مسئول برای کاهش پدیده سقط جنین، حوزه بسیج است.
مخلص الائمه اظهار کرد: هرجا گروههای مردمی وارد میدان شوند، بیتردید آن مقوله با موفقیت همراه است و نتایج مطلوب حاصل میشود.
رییس دانشکده علوم پزشکی خمین، سقط عمدی جنین را چالش جوانی جمعیت دانست و گفت: نبود آگاهی مناسب در میان زوجین نسبت به قوانین و مقررات از جمله دلایل این اقدام در جامعه است.
دکتر «سجاد رحیمی» افزود: مجموعه وزارت بهداشت و به تبع آن دانشکده علوم پزشکی خمین مکلف است با هرگونه سقط غیرقانونی جنین در تمام بخشهای خصوصی، دولتی و شخصی و حتی مجموعه بهداشت و درمان برخورد قانونی کند.
وی با بیان اینکه، پیشبرد برنامه جوانی جمعیت نیازمند همکاری همه ادارات و ارگانها است، عنوان کرد: تلاش برای ترویج ازدواج به ویژه ازدواج دانشجویی، فرهنگسازی برای فرزندآوری، تلاش برای کاهش سقط جنین و اجرای طرح «نفس» از جمله گامهای عملیاتی در این زمینه است.
رییس دانشکده علوم پزشکی خمین ادامه داد: ایجاد زمینههای ازدواج از اولویتهای برنامهریزی در این دانشکده است و برگزاری ۱۵ نشست ستاد جوانی جمعیت، پیگیری و اجرای ۱۶۰ مصوبه حاصل از خروجی کمیتهها و آموزش و ارایه مشاوره چهره به چهره به زنان از برنامههای انجام شده در این دانشکده است.
رحیمی بیان کرد: ارتقای کیفیت مراقبتهای بارداری، ارایه خدمات زایمان طبیعی رایگان به همه مادران باردار بیمه شده، راهاندازی غرفههای مشاوره، تبلیغ و ترویج فرزندآوری در مناسبتهای مختلف و طراحی، چاپ و توزیع رسانههای آموزشی از دیگر فعالیتهای انجام شده این دانشکده است.
وی با تاکید بر اهتمام جدی دانشکده علوم پزشکی خمین برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، گفت: تشکیل کمیتههای تخصصی ماهیانه، برگزاری مستمر کمیته رصد و پایش, نظارت بر اجرای قانون در دانشکده، اعطای وام برای مادران باردار شاغل در دانشکده، ارایه راهکارهای پیشگیری از سقط جنین و تشکیل جشنوارههای شهرستانی از جمله موارد برنامهریزی شده است.
جلوگیری از سقط جنین هم در راستای جوانی جمعیت امری ضروری بوده و همچنین ممانعت از فعل غلطی است که در فقه و فرهنگ اجتماعی ما یک عمل حرام و جنایی شمرده میشود. امید است متولیان امر با تدوین برنامههای کاربردی گامهای بلندی در جهت مقابله با این پدیده بردارند.