زردچوبه ادویه ای است با طعم تلخ و گرم که از گیاه زردچوبه به دست می آید و معمولا در غذاهای آسیایی استفاده می شود. زردچوبه اغلب برای طعم یا رنگ پودر کاری (Curry)، سس خردل، کره و پنیر استفاده می شود. زردچوبه دارای ماده زرد رنگی به نام کورکومین است که اغلب برای رنگ آمیزی غذاها و لوازم آرایشی یا به عنوان اسانس معطر کننده مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه زردچوبه نیز به طور گسترده ای به عنوان دارو استفاده می شود. اخیرا مصرف دارویی زردچوبه به خصوص در کشورهای غربی رواج یافته است. از این رو در این گفتار به بررسی اثرات زردچوبه و عوارض احتمالی آن می پردازیم.
زردچوبه برای درمان موارد زیر (یا کمک به کاهش این مشکلات) مورد استفاده قرار می گیرد:
- سیستم گوارشی – کبدی: سوزش سر دل، درد یا التهاب و زخم معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، از دست دادن اشتها، اسهال، گاز روده، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، زردی و مشکلات کبدی، بیماری های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو (در این موارد به صورت خوراکی یا شیاف می تواند استفاده شود) و کاهش تری گلیسرید خون.
- عضلات و مفاصل: آرتریت و رفع درد و تورم عضلات و مفاصل، رفع کبودی (به صورت مصرف موضعی)، کاهش درد و بهبود عملکرد در افراد مبتلا به آرتروز مفصل زانو.
- پوست: به صورت موضعی برای درمان خارش پوست، گزش زالو، آکنه، پسوریازیس، بیماری های التهابی پوست، زخم های پوستی، تورم و التهاب پوستی ناشی از پرتودرمانی و به صورت خوراکی در درمان لیکن پلان پوستی (Lichen Planus) و لوپوس اريتماتوز سیستمیک (SLE).
- عفونت ها: سرماخوردگی، برونشیت، عفونت ریه، تب، سردرد، آبریزش و احتقان بینی.زنان: کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و مشکلات قاعدگی.
- چشم: عفونت چشم و تورم در لایه میانی چشم.
- دهان: درد در داخل دهان و بیماری های لثه.
- کلیه: احتباس آب، التهاب مثانه و مشکلات کلیه.
- سیستم عصبی: افسردگی و بیماری آلزایمر.
- سایر موارد: بهبودی پس از جراحی و سرطان، جراحی بای پس قلب و کاهش تورم و التهاب عمومی بدن.
عوارض جانبی احتمالی زردچوبه:
اگرچه مصرف زردچوبه به صورت خوراکی یا شیاف در کوتاه مدت احتمالا بی ضرر است و معمولا عوارض جانبی قابل توجهی را ایجاد نمی کند، اما برخی از افراد ممکن است ناراحتی معده، حالت تهوع، سرگیجه یا اسهال را تجربه کنند. در یک گزارش، مصرف مقادیر زیاد زردچوبه بیش از ۱۵۰۰ میلی گرم دو بار در روز منجر به ضربان قلبی غیر طبیعی شده بود. با این حال، این که زردچوبه عامل اصلی این عارضه باشد مشخص نیست. به طور کلی از مصرف دوزهای زیاد زردچوبه بهتر است اجتناب شود.
هشدارها و هشدارهای ویژه:
- در دوران بارداری و هنگام شیر دهی: استفاده از زردچوبه در غذا احتمالا بدون عارضه است. با این حال، مصرف زردچوبه در طی حاملگی به صورت دارویی در مقادیر بالا، ممکن است عوارضی داشته باشد. مصرف زردچوبه در این دوران ممکن است باعث شروع یک دوره قاعدگی یا تحریک رحم شود و حاملگی را به خطر اندازد. از این رو مصرف زردچوبه در مقادیر دارویی در دوران حاملگی توصیه نمی شود. در حال حاضر اطلاعات کافی برای ارزیابی ایمنی مقادیر دارویی زردچوبه در هنگام شیردهی وجود ندارد. بهتر است از زردچوبه در طی شیردهی استفاده نشود.
- کیسه صفرا: زردچوبه می تواند مشکلات کیسه صفرا را بدتر کند. اگر سنگ کیسه صفرا یا انسداد مجاری صفراوی دارید، از زردچوبه استفاده نکنید.
- خونریزی و جراحی: مصرف زردچوبه ممکن است زمان لازم برای انعقاد خون را افزایش دهد که باعث کبود شدن و خونریزی در افراد مبتلا به اختلالات خونی یا خونریزی بیش از حد در طول عمل جراحی و بعد از آن شود. بنابراین مصرف دارویی زردچوبه حداقل دو هفته قبل از عمل جراحی باید متوقف گردد و در افراد دارای اختلالات خونی با احتیاط مصرف شود.
- دیابت: کورکومین موجود در زردچوبه، ممکن است میزان قند خون افراد مبتلا به دیابت را کاهش دهد. در افراد مبتلا به دیابت، زردچوبه باید با احتیاط مصرف گردد زیرا ممکن است باعث پایین افتادن قند خون ایشان شود.
- ریفلاکس معده (GERD): زردچوبه می تواند باعث ناراحتی معده در برخی افراد شود یا مشکلاتی مانند ریفلاکس معده (GERD) را تشدید کند. اگر زردچوبه علائم ریفلاکس را بدتر کرد، مصرف آن را قطع کنید.
- مشکلات مرتبط به هورمون های زنان مانند سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز یا فیبروئید رحم: کورکومین موجود در زردچوبه ممکن است مانند هورمون استروژن عمل کند و از نظر تئوری شرایط حساس به هورمون را بدتر کند. با این حال، برخی از تحقیقات نشان داده اند که زردچوبه اثرات استروژن را در برخی از سلول های سرطانی حساس به هورمون کاهش می دهد. بنابراین، زردچوبه ممکن است در سرطان ها ومشکلات مرتبط به هورمون های زنان مفید باشد. تا زمانی که اطلاعات بیشتری در این زمینه بدست آید، مصرف محتاطانه توصیه می شود.
- نازایی: زردچوبه ممکن است سطوح تستوسترون را کاهش دهد، باعث کاهش حرکت اسپرم شود و باروری را کاهش دهد. از این رو مصرف زردچوبه در افرادی که تمایل به تولید مثل و زاد آوری دارند، بهتر است با احتیاط باشد.
- کمبود آهن: مقدار زیاد زردچوبه ممکن است مانع جذب آهن شود. زردچوبه باید با احتیاط در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود آهن استفاده شود.
دکتر سارا تبریزی
دکترای تغذیه و سلامت جامعه
متخصص رژیم درمانی از کالیفرنیا
