تفاوت‌های شیرمادر با شیرخشک

دکتر ناصر رهبری در ابتدا به تفاوت‌های شیر مادر با شیر خشک (مصنوعی ) اشاره کرد و گفت: شیرمادر همیشه در دسترس، تازه و استریل است و نیاز به هیچ ابزارآلات دیگری ندارد و هر زمانی که کودک احساس نیاز کند و مادر متوجه آن شود، می‌تواند فرزندش را با شیره وجودش تغذیه کند. حرارت شیر مادر نیز متناسب با درجه حرارت محیط مادر و فرزند بوده و نیاز نیست که مثل شیر خشک، دمای آن را برای راحتی کودک دستکاری کرد.

وی تاکید کرد: مهمترین تفاوت شیرمادر با خشک، ترکیب شیرمادر است که به صورت طبیعی بر اساس نیازها و رشد کودک متفاوت می‌شود. شیر مادری که نوزاد برای اولین بار آن را می‌چشد، «آغوز» نامیده می‌شود و مملو از آنتی بادی بوده و نوزاد را در مقابل انواع بیماری‌ها واکسینه می‌کند اما متاسفانه برخی خانواده‌ها متوجه آن نیستند و با بهانه‌های مختلف، نوزاد را از آغوز محروم می‌کنند.

وی افزود: وقتی نوزاد بزرگتر شده و رشد پیدا می‌کند، نیازهای غذایی او نیز متفاوت می‌شود و ترکیب شیر مادر نیز به صورت طبیعی با این نیازها تغییر می‌کند اما وقتی به انواع شیرهای خشک در داروخانه‌ها نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که هر یک برای سنین مشخص مناسب هستند و ترکیبات آن‌ها به طور صنعتی با یکدیگر متفاوت است.

رهبری در خصوص مزایای مصرف شیرمادر برای کودکان، گفت: میزان بروز حساسیت‌ها در کودکانی که از شیرمادر تغذیه می‌کنند، معمولا به خاطر انتقال ترکیبات خاص از مادر به فرزند، کمتر دیده می‌شود و وضعیت گوارشی آن‌ها نسبت به کودکانی که با شیر خشک پرورش می‌یابند، بهتر است.

وی با اشاره به ارتباط احساسی، چشم تو چشم و عاطفی بین کودک و مادر، ادامه داد: وقتی مادر، نوزاد خود را در آغوش گرفته و شیر می‌دهد، یک رابطه عاطفی بین آن‌ها برقرار می‌شود که بر اساس تحقیقات انجام گرفته، کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، معمولا انسان‌های رئوف و مهربان هستند.

وی در خصوص مزایای شیردادن برای مادران نیز تشریح کرد: بیماری‌هایی چون سرطان سینه و سرطان‌های زنانه مثل دهانه رحم و تخمدان در مادرانی که فرزندانشان را با شیر خود تغذیه می کنند، نسبت به باقی زنان بسیار کمتر دیده می‌شود. رحم این مادران نیز زودتر به حالت قبلی برمی‌گردد و عوارض بعد از زایمان کمتر بروز پیدا می‌کند. همچنین تناسب اندام آن‌ها هم زودتر به حالت قبل از بارداری بازمی‌گردد.

مدیر سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت آذربایجان شرقی با اشاره به قرارگیری در هفته جهانی شیر مادر (۱۰ مرداد تا ۱۶ مرداد)، گفت: شعار هفته جهانی شیر مادر امسال « نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده، محل کار و جامعه» است. مادران شیرده به خصوص مادران شیرده شاغل معمولا یکسری مشکلات در داخل خانواده، محل کار و جامعه دارند و این امر بر کیفیت شیردهی تاثیر می‌گذارد زیرا یک مادر هنگام شیردهی به فرزند خود باید از بابت تمامی شرایط آسوده باشد و در تمامی محیط‌ها مورد حمایت قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: شیردهی برای زنان شاغل در محیط کار چالش‌های بسیاری دارد که قانون نیز یکسری از آن‌ها را پیش بینی کرده است. از جمله این‌که در قانون آمده، ادارات و کارفرماها موظف هستند مرخصی زایمان را تا ۹ ماه به مادران اعمال کنند که متأسفانه گاها این موضوع چندان رعایت نمی‌شود. هم‌چنین مقرر شده تا روزانه یک ساعت زنان مرخصی به مادران شاغل جهت شیردهی به فرزندانشان داده شود اما گاهی دیده می‌شود که بنا به دلایلی از جمله این‌که اگر این مادر در محل کار نباشد، خط تولید و یا ارائه خدمات و امور اداری مربوطه متوقف می‌شود، این مرخصی اعمال نمی‌شود.

وی تاکید کرد: یکی دیگر از چالش‌های مهم مادران شاغل امنیت شغلی پس از بازگشت از مرخصی زایمان هست که بعضا، پست و سمت قبلی خود را از دست داده‌اند. این موضوع به خصوص در مادران دارای فرزندان چندقلو بیشتر آسیب می‌زند. هم‌چنین بایستی مهدکودکی در کنار محل کار مادران فراهم شود تا مادر بتواند فرزندش را در کنار خود احساس کرده و در صورت نیاز در بالین فرزندش حاضر شود.

رهبری با تاکید بر لزوم حمایت اعضای خانواده از مادر شیرده، گفت: گاهی گریه کودک موجب آزار اذیت سایر اعضای خانواده شده و به همین دلیل فوری آب قند و یا شیر خشک و گاه محلول‌های دمنوش آماده کرده و به کودک می‌دهند تا صدای کودک قطع شده و بتوانند استراحت کنند. در این مورد آب قند و یا پستونک بیشترین استفاده را دارد.

وی افزود: کودکی که از شیشه شیر استفاده می‌کند، به سختی سینه مادر را به دهان می‌گیرد. کودک برای شیر خوردن باید سینه مادر را فک بزند و این امر انرژی می‌برند در حالی که کودک، راحتی را دوست دارد و به جای صرف انرژی برای فک زدن، ترجیح می‌دهد از شیشه شیر استفاده کند.

وی هم‌چنین با اشاره به حکم شیر دادن به فرزند در قرآن کریم، ادامه داد: علاوه بر داشته‌های علمی، در اعتقادات مذهبی و به خصوص آیه ۲۳۳ سوره بقره نیز آمده که مادران باید دو سال تمام به فرزندان خود شیر دهند.

مدیر سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت آذربایجان شرقی در ادامه با اشاره به راه اندازی نخستین اتاق شیردهی کشور در تبریز، تشریح کرد: دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال ۹۶ نخستین اتاق‌های شیردهی کشور را طراحی و در فرودگاه تبریز تعبیه کرد که تحت عنوان اتاق شیردهی مادران، تجهیز و فعال شد تا مادرانی که به هر دلیلی در فرودگاه منتظر هستند، بتوانند در یک فضایی مطلوب و با توجه به حجب و حیای بانوانمان به راحتی به فرزندان خود شیر بدهند.

وی در خصوص برنامه‌های این دانشگاه برای گسترش اتاق‌های شیردهی، گفت: این اتاق‌ها در ترمینال تبریز فعال شده و با شرکت راه آهن نیز مکاتبه کرده‌ایم؛ هم‌چنین مقرر شده تا با هیات مدیره‌های پاساژهای پر رفت و آمد تبریز نیز در این خصوص صحبت شود.

وی با اشاره به فعالیت بانک شیر در تبریز نیز گفت: وقتی نوزادی به دنیا می‌آید باید حتما بعد از زایمان، بر سینه مادر گذاشته شود و تماس پوست به پوست انجام شود. این امر باعث استمرار و جریان شیر مادر می شود و نوزاد با خزیدن و پیدا کردن سینه مادر و اولین مک زدن از شیر مادر تغذیه می کند. گاهی بنا به مشکلات اتاق بستری، بیماری مادر و یا نوزاد، این امر میسر نشده و نوزاد از شیر مادر محروم می‌ماند که در این راستا اولین بانک شیر کشور بلکه منطقه در تبریز ( شهر اولین ها ) راه اندازی شده است.

رهبری افزود: این بانک شیر اکنون در بیمارستان الزهرا(س) تبریز مستقر بوده و مادرانی که شیر بیش از حد و در حال تراوش دارند، شیر خود را دوشیده و به این بانک اهدا می کنند. شیرهای اهدایی تجمیع شده و پس از انجام برخی پروسه‌های عملیاتی به نوزادانی که در بیمارستان بستری هستند (NICU ) داده می‌شود. در عین حال تمامی مباحث شرعی در این خصوص نیز مورد بررسی قرار گرفته و استفتائات لازم اخذ شده است و مشخص شده که هیچ اشکالی شرعی در این فرایند وجود ندارد.

وی با بیان این‌که اکنون در بسیاری‌ از شهرهای استان، اهداکننده شیر مادر داریم، تاکید کرد: تبریز در منطقه خاورمیانه، پرچم دار بانک شیر است و حتی زمانی بوده که شیر از تبریز به سایر استان‌ها ارسال کرده ایم.

وی در ادامه با اشاره به نحوه چیدمان شیرهای مصنوعی (خشک ) در داروخانه‌ها و جذاب و مشتری پسندی آن، افزود: از طریق معاونت غذا و دارو مقرر شده است داروخانه‌های استان نسبت به این مورد تجدیدنظر داشته باشند زیرا اهمیت شیر مادر به حدی است که نباید شیر خشک را رقیب آن قرار دهیم. متاسفانه برخی مشکلات شهرنشینی، اشتغال و مشکلات اجتماعی باعث می‌شود تا خانواده‌ها به اجبار از شیر خشک استفاده کنند و وقتی کودک به شیر خشک عادت کند به سختی به شیر مادر بازمی‌گردد.

مدیر سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت آذربایجان شرقی خاطرنشان کرد: مشاوران شیر مادر در مراکز بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز مستقر هستند و به کسانی که به هر دلیل از جمله مشکلات جسمی و روحی امکان شیر دادن ندارند، جهت توانمندسازی کمک می‌کنند. این مشاوران، آموزش دیده هستند و حتی بسیاری موارد بوده که مادران را از شیر خشک به دادن شیر خود بازگردانده‌اند. در این راستا دانشگاه تبریز با بهره مندی از سه کارشناس ارشد کشوری از پیشتازان این حوزه محسوب می شود.

وی تاکید کرد: مادران باید بدانند که برای استمرار جریان شیر، نباید فرآیند شیردهی را قطع کنند بلکه این فرایند به خصوص شب‌ها نیز ادامه یابد که باعث بهبود کیفیت و افزایش میزان شیر می‌شود. توصیه می‌شود نوزاد تا شش ماهگی فقط از شیر مادر استفاده کند اما اگر به هر دلیلی میسر نبود و به هر دلیلی مجبور به استفاده از شیر خشک هستند، باید دقت کرد که از شیشه شیر استفاده نشود و به جای آن از قاشق چایخوری استفاده کنند. حتی برای مواقعی که مادران شاغل وقت و امکان شیردهی نداشته باشند، شیر خود را دوشیده و آنرا در یخچال ذخیره کنند.

وی افزود: نحوه در آغوش کشیدن و شیر دادن بسیار مهم است ولی گاهی برخی مادران اصول صحیح آن را بلد نیستند و به گونه‌ای کودک را نگه می‌دارند که به جای آنکه کودک فک بزند، سینه مادر را مک می‌زند که اولا باعث خستگی کودک و ثانیا با ورود هوا به داخل معده ، موجب نفخ و بروز مشکلات بعدی می‌شود.

رهبری تاکید کرد: فارغ از تمامی مباحث علمی مطرح شده، شرایط اقتصادی جامعه و جلوگیری از تحمیل هزینه‌های بالای شیر خشک، تغذیه با شیر مادر توجیه مناسبی برای خانواده‌هاست.